Bijzondere natuur op onze begraafplaatsen
Haarlem heeft prachtige begraafparken. Kom eens genieten van de planten en dieren op de Kleverlaan, Akendam of St. Jozef. U bent er ook welkom als u geen graf komt bezoeken.
Wandelen op een begraafplaats is misschien even wennen. Maar de tijd dat Kleverlaan, Akendam en St. Josef alleen open waren voor afscheid en rouw is lang voorbij. Als u nieuwsgierig bent naar de bijzondere natuur, of gewoon even wilt genieten van rust in het groen, kunt u gewoon binnenlopen. Het is zelfs mogelijk om een rondleiding te krijgen.
Bloemen, vlinders, hazen en konijnen
IJsvogels, marters, eekhoorns, hazen, konijnen en zelfs een vos. Beheerder Ruud Kaptein is het op begraafpark Kleverlaan, 10 minuten lopen vanaf station Haarlem, allemaal al tegengekomen. “We geven hier steeds meer ruimte aan de natuur. Vroeger werd ieder onkruidje weggespoten, en moest alles er strak en aangeharkt bij staan. Tegenwoordig zorgen we dat er plek is voor veel verschillende soorten planten en dieren. We gebruiken geen gif, maar staan ouderwets te schoffelen. En zelfs schoffelen doen we niet overal en altijd. Als het kan laten we de natuur haar gang gaan.
Dit is soms best een uitdaging. Bij het groenbeheer in stad wordt veel gewerkt met zadenmengsels, waarmee je een saai grasveld in een prachtige bloemenzee verandert. Wij hebben dat op het strooiveld gedaan. Als mensen hier as willen verstrooien, kan dat tussen de wilde bloemen. Maar die aanpak is niet overal mogelijk. Wilde bloemen en grassen verspreiden zich snel en gaan ook rond graven groeien. Niet iedere nabestaande vindt dat prettig.
Toch willen we graag bijen en vlinders aantrekken. Daarom werken we met vaste vlinderlokkende planten, zoals vrouwenmantel en asters. We hebben bijvoorbeeld een blauwe border aangelegd, met alleen in blauw bloeiende planten, zoals ridderspoor en blauwe dropplanten. En ook de vroegere rozentuin, waar de afgelopen decennia alleen nog zand lag dat we telkens moesten schoffelen, staat vol met planten die vlinders aantrekken.”
Ruimte voor iedere Haarlemmer
Begraafpark Kleverlaan werd rond 1830 aangelegd aan de rand van Haarlem, in het toenmalige Schoten. Voor die tijd werden Haarlemmers in de stad begraven, maar dat werd in 1827 verboden. De begraafplaats is ontworpen door de bekende tuin- en landschapsarchitect Jan David Zocher. Zocher ontwierp de begraafplaats in een Engelse landschapsstijl, met veel hoogteverschillen en een grote vijver met daarin een eiland. Sinds 1997 is het een rijksmonument. Vaak wordt gedacht dat de begraafplaats vol is of gesloten, maar dat is niet waar. Kaptein: “Er is plek genoeg. Alle Haarlemmers die dat willen, kunnen hier worden begraven."
“Sinds enkele jaren laten we ook het historische deel wat meer verwilderen. We maaien bijvoorbeeld maar 1 keer per jaar en laten het maaisel liggen. Bladruimen doen we wat intensiever, omdat anders bergen blad zich verzamelen op de graven. Maar we halen niet alle bladeren weg, zodat insecten en andere beestjes hun schuilplaats behouden. Sommige bezoekers waarderen dat, anderen vinden het maar een bende. Het is mooi als je daarover in gesprek kan gaan. Als je uitlegt waarom je de natuur meer ruimte geeft, en dat er zo meer vlinders op het park komen, dan kijken mensen er toch anders naar. Voor sommige mensen symboliseert een vlinder de ziel van de overledene. We blijven verschillen in beleving respecteren. Mos op een graf kan prachtig zijn, maar niet iedereen houdt ervan. In zo’n geval halen we het gewoon weg.”
Uil in de kapel
In het uiterste noorden van de stad, in het Vondelkwartier, ligt begraafpark Akendam en daar tegenover de rooms-katholieke begraafplaats St. Jozef. Akendam werd begin vorige eeuw aangelegd en St. Jozef halverwege de jaren ’50. Ook hier krijgt de natuur steeds meer ruimte, zegt medewerker Shane Timmers. “Er zitten hier hazen, konijnen, spechten en reigers. In de nok van de kapel op St. Jozef heeft vorig jaar een uil gebroed. Van de 5 jongen woont er nu 1 op Akendam. We hebben hier zelfs een tijd een vos gehad.”
Net als op de Kleverlaan zijn bezoekers op Akendam van harte welkom. “Je kunt heerlijk wandelen, of even op een bankje zitten. We proberen hier zoveel mogelijk verschillende soorten bloemen en planten te planten. Daarbij letten we erop dat de verschillende bloeitijden op elkaar aansluiten, zodat er eigenlijk altijd bloemen te zien zijn. Dat is leuk voor bezoekers, maar vooral ook goed voor de bijen. Op St. Jozef hebben we ook bijenkasten staan. Binnenkort komen er op alle begraafparken insectenhotels en verschillende nestkasten.
“Het strooiveld wordt bij ons nog wel gemaaid. Misschien gaat dat in de toekomst nog veranderen. Mensen hebben de tijd nodig om te wennen aan de nieuwe aanpak. Toen we een aantal jaar geleden stopten met gif spuiten, kregen we regelmatig boze reacties omdat het park niet goed zouden onderhouden. Dat is nu niet meer. Veel van de mensen die het er toen niet mee eens waren zijn nu zelfs enthousiast.”
Wandelen op 1 van de parken?
Begraafpark Kleverlaan is dagelijks geopend van 10:00 tot 18:00 uur (tot 16.00 uur ook via de zijingang aan de Schoterweg). U kunt ook om een rondleiding of een wandelroute vragen. Dat doet u bij de beheerder van het begraafpark. Tip: combineer de wandeling met een bezoek aan de naastgelegen Haarlemmer Kweektuin.
Begraafplaats Akendam en St. Jozef zijn dagelijks geopend van 10.00 uur tot 18.00 uur (’s zomers tot 21.00 uur).